Een verhaaltje over iets dat haast niet te vinden is: het
kruisvenster
dat in het benedendeel een
deelzuiltje
heeft. Toch is dit natuurstenen kruisvenster een soort 'missing link',
gevonden in Doornik
(
Tournai).
Een romaans venster dat twee vakken bevat,
gescheiden door een deelzuiltje zie je vaak.
Dat romaanse
tweelichtvenster
kan gezien worden als de natuurstenen variant van het houten
bolkozijn.
Maar natuurstenen kruiskozijnen horen toch niet bij het
romaans,
maar bij de
gotiek
en de
renaissance?
De reeks
13e-eeuwse vensters
die een rij van vier
romaanse huizen
in Doornik sieren,
bevinden zich op de verdieping. De begane grond heeft
de gebruikelijke tweelichten. De verdieping lijkt die op het eerste gezicht ook te hebben,
afgesloten met een wat uitspringende
'
bovendorpel'.
Maar boven ieder vak is een simpel extra 'licht' aangebracht, waardoor de 'bovendorpel' een
tussendorpel
wordt en het venster in totaal dus vier vakken bevat. Twee maal twee, gescheiden door een
kruis: het kruisvenster is geboren. De
bovenvakken
worden hierna nooit meer zo sterk
gescheiden van de benedenvakken, de tussendorpel en het deelzuiltje
worden de eenvoudige armen van het natuurstenen kruis.
En het houten kruiskozijn?
In de
vakwerkbouw
is deze opbouw in vier vakken toch veel eerder te verwachten?
Dat zou waar kunnen zijn, maar we hebben geen voorbeelden meer, die even oud zijn als de
besproken natuurstenen Doornikse vensters.
Tekst: Jean Penders, 04-2006. Bronnen: zie literatuurlijst. Afbeelding: Jean Penders
 deelzuiltje.jpg)
